TIỂU SỬ ĐỨC ĐỆ NGŨ TĂNG THỐNG HT. THÍCH QUẢNG ĐỘ
Hòa Thượng Thích Quảng Độ, thế danh Đặng Phúc Tuệ, sinh ngày 27 tháng 11 năm 1928 tại xã Nam Thanh huyện Tiền Hải tỉnh Thái Bình. Xuất gia từ lúc 14 tuổi, Ngài chứng kiến sư phụ của Ngài bị giết một cách tàn bạo lúc Ngài 17 tuổi. Người sư huynh, sư đệ của sư phụ Ngài, ngay cả thái sư phụ của Ngài, cũng bị Cộng sản giết chết. Ngài du học tại Ấn Độ và về miền Nam năm 1958 sau cuộc phân chia đất nước.
Ngài được bầu làm Tổng thư ký Viện hóa đạo trong Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất (GHPGVNTN) năm 1973, một chức vụ mà Ngài nắm giữ trong một thời gian dài.
Vì không chịu cho nhà cầm quyền Cộng Sản giám sát Giáo Hội và kêu gọi biểu tình chống chế độ, Ngài bị bắt giam từ tháng 6 năm 1977. Đến năm 1982 thì Ngài và mẹ Ngài bị trục xuất về nguyên quán xã Vũ Đoài, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Mẹ Ngài theo Ngài lưu đày và chết trong cảnh khốn cùng. Mười năm sau Ngài tự ý tìm vào Nam hoạt động công khai đòi tự do tôn giáo.
Năm 1995, Công an Sài Gòn đã thực hiện lệnh bắt tạm giam HT. Thích Quảng Độ. Tháng 8 năm 1995, nhà cầm quyền đã xét xử, tuyên phạt Ngài 5 năm tù giam và thời hạn quản chế 5 năm về tội "phá hoại chính sách đoàn kết và lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước".
Dưới áp lực từ Hoa Kỳ, Ngài được trả tự do và bị yêu cầu phải đi tỵ nạn tại Mỹ nhưng Ngài từ chối và nói rằng Ngài phải ở lại trong nước với quần chúng Phật tử. Tuy mang tiếng là được thả ra, nhưng thực chất bị giam giữ tại Thanh Minh Thiền Viện, vì Ngài bị cấm thuyết pháp và bị kiểm soát rất kỹ.
Năm 1999, Hòa Thượng Thích Quảng Độ được bầu làm Viện Trưởng Viện Hóa Đạo GHPGVNTN.
Năm 2001, Ngài được giải thưởng Hellman-Hammet dành cho các nhà văn bị áp bức.
Năm 2002, tổ chức Mạng Lưới Nhân Quyền Việt Nam trao tặng Ngài, cùng với Linh Mục Nguyễn Văn Lý, giải Nhân Quyền Việt Nam.
Năm 2003, Ngài được trao giải thưởng nhân quyền quốc tế Homo Homini cùng với Hòa thượng Thích Huyền Quang và linh mục Nguyễn Văn Lý.
Tháng 10.2003, Đức Đệ Tứ Tăng Thống và Ngài tổ chức Đại Hội Bất Thường tại tu viện Nguyên Thiều tỉnh Bình Định để chính thức phục hoạt GHPGVNTN qua việc kiện toàn nhân sự Hội Đồng Lưỡng Viện và tái lập 21 Ban Đại Diện GHPGVNTN trên toàn quốc. Nhà cầm quyền lập tức ngăn chặn và đàn áp mà cao điểm là Sự Biến Lương Sơn, dẫn đầu cho cuộc áp bức GHPGVNTN kéo dài cho đến ngày hôm nay.
Tháng 9 năm 2006, Ngài được trao Giải Thorolf Rafto vì đã "dũng cảm và kiên trì qua ba thế kỷ chống đối ôn hòa chế độ Cộng Sản Việt Nam." Ngài cho biết Ngài sẽ không rời Việt Nam để nhận Giải Thorolf Rafto tại Na Uy vì Ngài e ngại chính quyền Việt Nam sẽ buộc Ngài phải sống lưu vong. Cùng năm 2006, Ngài được giải Can Đảm vì Dân Chủ do Phong Trào Dân Chủ Thế Giới trao tặng.
Tháng giêng năm 2008, Ngài được chọn là một trong 15 nhà đấu tranh cho dân chủ trên thế giới. Từ năm 1978, Ngài đã được đề cử 9 lần cho Giải Nobel Hòa Bình Thế Giới.
Hòa Thượng Thích Huyền Quang viên tịch năm 2008. Theo di chúc của Đức Đệ Tứ Tăng Thống thì Hòa Thượng Thích Quảng Độ được giao làm Viện Trưởng VHĐ kiêm Xử Lý Thường Vụ Viện Tăng Thống. Đại Hội Khoáng Đại IX ngày 12.11.2011, tại chùa Giác Hoa Sài Gòn, suy tôn Ngài chấp chưởng chức vụ Đệ Ngũ Tăng Thống. Vì điều kiên trong nước khó khăn, Giáo Hội ủy quyền cho Văn Phòng II làm lễ suy tôn tại chùa Điều Ngự ở California.
Dưới áp lực chính trị, vào ngày 15/9/2018 Hòa Thượng Thích Quảng Độ, đã bị trục xuất khỏi Thanh Minh Thiền Viện. Sau hai tuần, công an hộ tống Ngài trở về quê cũ ở Thái Bình. Đến ngày 18 tháng 11 năm 2018 thì Ngài bị đưa về lại Sài Gòn và cô lập tại chùa Từ Hiếu.
Hòa thượng Thích Quảng Độ từng là giảng sư đại học, một nhà văn, một dịch giả với một kho tác phẩm lớn: Kinh Mục Liên Sám Pháp; Kinh Đại Phương Tiện Phật Báo Ân; Thoát Vòng Tục Lụy, Sài Gòn 1962 (truyện dịch từ Hán văn của Tinh Vân); Dưới Mái Chùa Hoang, Sài Gòn 1962 (truyện); Truyện Cổ Phật Giáo, Sài Gòn 1964; Ðại Thừa Phật Giáo Tư Tưởng Luận; Tiểu Thừa Phật Giáo Tư Tưởng Luận; Nguyên Thủy Phật Giáo Tư Tưởng Luận; Từ Điển Phật Học Hán Việt (2 tập); Phật Quang Đại Từ Điển (9 tập); Chiến Tranh và Bất Bạo Động; Thơ Trong Tù (tháng 3 năm Đinh Tỵ đến tháng 11 Mậu Ngọ); Thơ Lưu Đày (tháng 2 năm Nhâm Tuất đến tháng 2 năm Nhâm Thân)…
Ngày 29 tháng giêng năm Canh Tý, tức ngày 22 tháng 2 năm 2020, vào lúc 21 giờ 30 phút, Đại Lão Hòa Thượng Thích Quảng Độ, Đệ Ngũ Tăng Thống Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất viên tịch sau một thời gian bệnh Alzheimer, thưởng thọ 93 tuổi, 73 hạ lạp.
Một cội tùng đã ngã.
